Grensoverschrijdend gedrag in teams
einde oefening of nieuwe kans??
José Mark
Grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer is een actueel en belangrijk thema dat naar voren komt in alle lagen van organisaties, in alle sectoren en met zeer veel verschillende verschijningsvormen. Immers: in elke omgeving waar sprake is van verschillende machtsverhoudingen, ligt de mogelijkheid tot grensoverschrijdend gedrag op de loer. Het fenomeen krijgt logischerwijs momenteel veel aandacht, zowel intern in organisaties als in de media.
Door die aandacht in de media en de schokkende gevallen die de afgelopen jaren naar buiten zijn gekomen, worden er ook steeds meer gevallen van grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer gemeld. Hierin spelen verschillende andere factoren een rol, zoals een toename in de bewustwording van de ernst van het probleem bij medewerkers en leidinggevenden en een verbeterde vertrouwenscultuur waardoor mensen die ermee te maken hebben zich eerder durven en kunnen uitspreken.
Vormen van grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer zijn divers: seksueel ongepast gedrag dat steeds verder kan escaleren, intimidatie waardoor medewerkers zich gedwongen voelen om werk te verrichten dat tegen hun normen en principes indruist, pesterij en zelfs fysiek geweld, discriminatie en uitsluiting. Ook de aanstichters en de slachtoffers zijn divers: slachtoffers kunnen een medewerker op de vloer zijn die wordt gepest of een lid van de Raad van Bestuur die een handtekening zet waar hij of zij die eigenlijk niet had willen zetten. Aanstichters zijn een lid van een team dat zijn (of haar) handen niet van een ander teamlid kan afhouden tot een leidinggevende die zijn of haar medewerkers met manipuleren of schreeuwen en deuren slaan intimideert tot “harder doorwerken”.
Het is inmiddels bij directies en besturen goed doorgedrongen dat het van het grootste belang is om continu te investeren in het creëren van een veilige werksfeer waarin iedereen zich prettig en veilig voelt. De schandalen van de afgelopen jaren hebben geleid tot lamgelegde organisaties, verlies van naam en faam, openstaande vacatures en vooral veel stress en leed.
Veel van de directe aandacht gaat logischerwijs uit naar de slachtoffers. En dat is een goede zaak, zeker waar het zeer vergaand (seksueel) grensoverschrijdend was. Maar de aandacht mag ook gaan naar het grotere geheel waarin het gedrag zich heeft kunnen openbaren.
CoachNetwerk wordt steeds vaker benaderd voor het begeleiden van teams waarin grensoverschrijdend gedrag aan de orde was of is. We zien dat er in eerste instantie een schok door het team en veelal de hele organisatie gaat. Er is veel aandacht voor het team en de grensoverschrijder wordt al snel gezien als de schuldige en uiteraard heeft hij of zij hierin ook zeker een grote verantwoordelijkheid.
Maar de praktijk leert ons dat er daarna niet kan worden overgegaan tot de orde van de dag. Het over grenzen gaan, betekent ook dat het stellen van grenzen en het aanspreken van collega’s op ongewenst gedrag nog niet overal en voor iedereen usance is. Na de eerste schok komen vervolgens vragen aan de orde als:
“Hoe heb ik of hoe hebben wij het zover kunnen laten komen?”
“Hoe komt het dat ik niet heb doorgepakt op wat ik wel zag?”
“Hoe kunnen we dit ook als team en collega’s voorkomen?”
“Hoe grijpen we effectief in?”
“Hoe breng ik zoiets ter sprake?”
“Hoe kom ik van mijn schuldgevoel af als slachtoffer?”
“Hoe kunnen we dit organisatie breed voorkomen?”
Of zelfs: “Hoe kan het dat ik/wij dit helemaal niet heb/ben gezien?”
Een goede teambegeleider kan samen met alle betrokkenen werken aan het organisatie- of teambreed implementeren en doorleeft krijgen van zaken zoals:
- Het helder stellen van grenzen
- Het doorvoelen van wat er is gebeurd opdat de signalen naar de toekomst wel opgevolgd kunnen worden
- Het creëren van een open sfeer, waarin de ervaringen kunnen worden besproken los van schuld en/of slachtofferschap
- Heb bouwen van onderling vertrouwen naar de toekomst
- Het genereren van zelfrespect en het hervinden van balans
- Het maken van afspraken over normen en waarden vanwaar uit wordt gewerkt
- Het creëren van de mogelijkheid voor iedereen om zich vrijmoedig uit te kunnen en durven spreken
- Het respecteren van persoonlijke omstandigheden of voorkeuren
- Het elkaar kunnen aanspreken op onethisch of ongewenst gedrag
- Hoe blijvend in gesprek te blijven over zaken die beter of liever anders geregeld kunnen worden
- Het zorgen voor een dubbele check bij meldingen, zodat er geen sprake kan zijn van partijdigheid of schaamte
Het inmiddels containerbegrip van veiligheid is een uitermate persoonlijk thema. Een veilige werkcultuur is niet voor iedereen hetzelfde en kent een grote variatie aan aspecten die van belang zijn. We kennen de voorbeelden van het kunnen melden bij een manager of een “loket”, die er vervolgens niet toe leiden dat medewerkers zich daadwerkelijk vrijmoedig uit durven spreken. De angst om niet serieus te worden genomen, te worden aangezien als lastpost of huilebalk, te worden overgeslagen bij promotie of erger nog: dat naar buiten komt dat iemand zich over een ander heeft beklaagd.
Een teambegeleider schept met iedereen een cultuur van veiligheid waarin respectvol openlijk gesproken kan worden en waarin de afspraken die zijn gemaakt ook daadwerkelijk worden gerespecteerd en nageleefd.
Teamcoaching en -begeleiding is in de praktijk een waardevol middel gebleken om medewerkers bewust te maken van grensoverschrijdend gedrag en hoe zij hiermee om kunnen gaan, zowel vanuit het perspectief van dader als slachtoffer. Vanuit een leertraject met een externe begeleider die zonder belang of vooroordeel te werk gaat, creëert een team of organisatie samen een open cultuur waarin medewerkers zich op hun plek voelen en de ruimte durven nemen om zich uit te spreken.
Waarin heldere waarden deel zijn van de cultuur die elementen als respect, veiligheid, openheid en integriteit verankert. Als een plek waar de keuze is gemaakt om te staan voor basiswaarden en deze elke dag in de praktijk te brengen, te leven. En waar het aangeven van grenzen heel normaal is. Zodra elke medewerker op respectvolle wijze stevig en helder grenzen aangeeft, is er een stuk minder ruimte voor grensoverschrijdend gedrag. Want uiteindelijk is een ieder zelf verantwoordelijk voor een prettige werksfeer en werkomgeving. En hoe meer het normaal is om grenzen goed aan te geven, hoe kleiner de ruimte wordt voor grensoverschrijdend gedrag.
De teamcoachprofessionals van CoachNetwerk en TeamCoachPro hebben ervaring met het begeleiden van teams én individuen in het herstellen van een grensoverschrijdend incident binnen een team. Ze begeleiden teams én individuen naar het hervinden van zichzelf, het voorkomen van een mogelijk nieuw incident én het samen leven van de nieuwgevonden waarden.
Bel of mail ons met een vraag die leeft binnen jouw team of organisatie en we pakken dit met alle vertrouwelijkheid en discretie op naar een nieuwe start. Grensoverschrijdend gedrag opent enorme kansen om vanuit een nieuw perspectief samen op een betere manier verder te werken.
CoachNetwerk en TeamCoachPro zijn bereikbaar via contact@coachnetwerk.nl of op 085 – 060 36 36.
Waar wil jij aan werken? Vul ons Coachaanvraagformulier in.
