ABC: Bouwstenen; essentiële vaardigheden

In een recent gestart projectteam reageren teamleden geprikkeld op elkaar. Er zijn steeds discussies waarin de een de ander probeert te overtuigen. Vaak wordt dan teruggegrepen op een vertrouwd patroon: de baas moet de knoop doorhakken. Einde discussie? Of toch niet … Sommige teamleden zijn opgelucht dat ze verder kunnen. Anderen schikken zich min of meer mokkend. Een enkeling schiet in ‘de weerstand’. Soms openlijk, soms verborgen. Gedrag ontstaat als niet luisteren, negeren, overtuigen, doordrukken, ja zeggen en nee doen, beleefde vriendelijkheid, afhaken. En er zijn gevoelens als frustratie, irritatie, boosheid, onzekerheid of angst. Samenwerken in een team lijkt heel gewoon. En toch is het dat niet.

Schuren hoort erbij

Goed samenwerken is eerder ongewoon. De realiteit is dat het in elke samenwerking schuurt. Dat kan ook niet anders want ieder mens heeft een eigen manier van kijken en denken, heeft een eigen set aan waarden, normen, drijfveren en overtuigingen. Zo beschikt iedereen over een eigen gebruiksaanwijzing. Onbewust drukken we op elkaars ‘rode knop’. Als de druk hoog wordt, schiet vrijwel iedereen in een overlevingsreflex: vechten of verdedigen, verstijven of verkrampen, vluchten of vermijden, of verstandelijk redeneren.

Omgaan met diversiteit

In elk team zijn er verschillen in kijken en denken. Meestal blijft dat onbewust. Het jonge projectteam uit het voorbeeld neemt de tijd om aan deze diversiteit aandacht te besteden. In een sessie van een dagdeel presenteert ieder teamlid antwoorden op een set vooraf aangereikte vragen. Vragen als: waarom maak ik deel uit van dit team? Waarom vind ik dit project belangrijk? Wat is voor mij persoonlijk hierin belangrijk? Wat is voor mij een afhaakpunt? Wat heb ik nodig om goed te gedijen in dit project? Tijdens presentaties luisteren de andere teamleden in stilte. Vragen komen pas na de laatste presentatie. Na afloop is iedereen het erover eens dat er nieuwe en relevante informatie beschikbaar is gekomen waar ze anders aan voorbij zouden zijn gegaan. Wat vervolgens leidt tot de bekende dynamiek van één stap terug en twee stappen vooruit.

Essentiële vaardigheden

Diversiteit in kijken, denken én doen is een van de oorzaken van een moeizame samenwerking. Uit onderzoek onder KLM-piloten blijkt dat zij deze diversiteit ervaren als een van de oorzaken van een (beginnend) meningsverschil, naast andere oorzaken als grote ego’s, overrulen op basis van positiemacht en complexiteit [1]. Op hun werkplek is veiligheid prioriteit nummer één. Een moeizame samenwerking kan desastreuze gevolgen hebben. Tijdens hun opleiding en in trainingen leren KLM-piloten in dit kader dan ook essentiële vaardigheden:

• je ervan bewust zijn dat je eigen waarneming per definitie beperkt is;
• actieve uitwisseling van verschillende waarnemingen en perspectieven;
• luisteren, vragen, doorvragen en doorvragen;
• bereidheid om van elkaar te leren, ongeacht rang en rol;
• verschillende mogelijkheden van emotioneel zelfmanagement:
  emoties zijn een belangrijk signaal om pas  op de plaats te maken;
• niet op de man spelen: de teamnorm is passagiers en collega’s ‘happy houden’.

[1] Dr. Eva van der Fluit, Professionals en ‘the sweet spot of conflict’ (proefschrift), een etnografische studie onder vliegers. Een onderzoek naar samenwerking in de cockpits en cabines van de KLM.

Verder ontwikkelen

De meeste teams werken niet in zo’n specifieke situatie als een vliegtuigbemanning. Toch kan een ‘pilotentraining’ voor meer teams waardevol zijn. Elk team kan deze elementen verder ontwikkelen. Bijvoorbeeld met een teamcoach die werkt met een combinatie van benaderingen als Theory U, Appreciative Inquiry en Inquiry Based Stress Reduction (IBSR).
Met behulp van deze werkwijzen worden teamleden in staat gesteld betere managers te worden van hun ‘innerlijk theater’ (gedachten, gevoelens en emoties, overtuigingen). Daarmee worden ze effectiever in hun onderlinge samenwerking.

In het kader van de maand van de teamcoaching ontvang je vijf artikelen: A = de Aanleiding voor teamcoaching, B = drie keer een artikel over de Bouwstenen voor teamcoaching (‘Principes als fundament’, ‘Samenwerken is werken’ en een artikel omtrent werkvormen) en C = het Champagne-moment om te vieren wanneer iets goed verloopt.